Chị Nguyễn Thị Thìn một người phụ nữ người Mường đã được bầu làm trưởng xóm Ba, một sự kiện mà trước nay chưa từng có ở xóm, nhờ tham gia tích cực vào các hoạt động của dự án PCM.
Chị Nguyễn Thị Chanh cũng là một người dân bình thường trong Xóm Ba, trước đây chị rất ít tham gia các công việc cộng đồng, nay trở thành một trong những Thúc đẩy viên tích cực giúp làng xóm cải thiện cuộc sống thông qua việc xây cầu dân sinh, trồng củ từ, chăn nuôi lợn giúp cải thiện điều kiện đi lại và nâng cao thu nhập cho người nghèo.
Họ là những bằng chứng khẳng định vai trò và năng lực của phụ nữ hoàn toàn có thể làm được các công việc cộng đồng, xã hội vốn được xem là chỉ đàn ông mới có thế mạnh.
Định kiến xã hội xem phụ nữ là “phái yếu”, chỉ thích hợp với công việc nội trợ, chăm lo cho gia đình, con cái. Ở những vùng nông thôn, vùng dân tộc thiểu số những tư tưởng như vậy còn khá phổ biến. Đối với các công việc chung của làng xóm, thường là do đàn ông bàn bạc và quyết định. Họ cũng nắm giữ các vị trí quan trọng như bí thư, trưởng xóm. Phụ nữ rất ít tham gia vào các hoạt động cộng đồng, hoặc có tham gia cũng chỉ để nghe và thực hiện. Bản thân chị em phụ nữ cũng tự coi mình là phận yếu thế, không thể cáng đáng nổi những“công to việc lớn” ở gia đình và trong làng xóm.Vì thế, các chị em không được bầu vào các chức danh quan trọng trong các ban ngành, đoàn thể của xóm, ngoại trừ chức chi hội trưởng phụ nữ. Ở xóm Ba – xã Mông Hóa, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Hòa Bình, kể từ khi lập xóm đến nay, đã qua hơn 20 đời Trưởng xóm, nhưng tất cả đều là nam giới và là Đảng viên. “Trước đây các tiêu chí để bầu Trưởng xóm phải là nam giới và là Đảng viên” chị Thìn cho biết.
Tháng 04/2009, dự án Thúc đẩy Quản lý cộng đồng tại Việt Nam (PCM) do Cơ quan Hợp tác và Phát triển Thụy Sỹ (SDC) tài trợ về với xóm Ba, xã Mông Hóa. PCM giới thiệu cho người dân hiểu Quản lý cộng đồng và thảo luận về các bước thực hiện quản lý cộng đồng, đảm bảo người dân là chủ thể. Quản lý cộng đồng cũng đặc biệt chú ý đến vai trò chủ thể của nhóm người yếu thế trong đó có phụ nữ. “Một trong các nguyên tắc của Quản lý cộng đồng (QLCĐ) là trao quyền cho phụ nữ” chị Thìn nhớ lại. Xóm Ba đã bầu ra Nhóm nòng cốt (NNC) gồm 11 thành viên (có 6 nam và 5 nữ). Chị Thìn được bầu làm Nhóm phó. Sau khi tham gia các khóa tập huấn của PCM, chị cùng với các thành viên trong nhóm hỗ trợ người dân tổ chức họp xóm bàn, đưa ra những vấn đề khó khăn, tồn tại của xóm mình và lựa chọn các vấn đề ưu tiên giải quyết trước. Họ cùng nhau thảo luận giải pháp và lập kế hoạch giải quyết vấn đề ưu tiên. 04 tiểu dự án (TDA) đã được thực hiện gồm “cầu dân sinh”, “nước sinh hoạt”, “cải thiện thu nhập” trong đợt hỗ trợ đầu tiên…Với sự năng nổ của những người như chị, các TDA được hoàn thành tốt, được người dân khen ngợi. “Đấy cứ coi thường phụ nữ, phụ nữ không uống được rượu như mình mà làm được việc đấy!” ông Quách Đình Trọng – một người dân trong xóm chia sẻ.
Với vai trò là thành viên nòng cốt, qua nhiều cuộc họp và nhiều công việc của xóm, chị đã giúp cho những phụ nữ mạnh dạn, tự tin, năng nổ hẳn lên, tích cực tham gia đóng góp ý kiến trong các cuộc họp xóm. “Các ý kiến của các chị em thường rất thuyết phục và được toàn thể người dân trong xóm lắng nghe và thực hiện theo” ông Trọng cho biết thêm.
Cuối tháng 10 năm 2009, hội nghị bầu Trưởng xóm trong xóm Ba được tổ chức. Chi bộ xóm vẫn đưa ra 2 tiêu chí quan trọng khi giới thiệu Trưởng xóm: là nam giới và là Đảng viên. Thế nhưng không như những lần bầu trước, các tiêu chí này ngay lập tức bị sự phản ứng gay gắt của người dân như “Đảng đưa ra đường lối nhưng dân phải là người quyết định, người dân có quyền đề cử những ai mà mình cảm thấy tín nhiệm, không nhất thiết phải là nam giới hay Đảng viên”; “Ý Đảng nhưng lòng dân, Đảng đã sắp xếp như vậy rồi thì dân còn bầu bán gì nữa, dân phải là người được quyết định lựa chọn!”. Các ý kiến này đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ của nhiều người dự họp, nhất là chị em. Chi bộ xóm sau đó đã đồng thuận theo ý kiến của người dân.
Chị Nguyễn Thị Thìn, nữ giới, không là Đảng viên, qua thời gian tham gia NNC thực hiện dự án PCM, đã được người dân tín nhiệm và giới thiệu vào danh sách 3 thành viên đề bầu Trưởng xóm. Chị Thìn trúng cử Trưởng xóm với số phiếu cao nhất. Kết quả này làm cho người dân và đặc biệt là chị em phụ nữ rất vui mừng: “Từ bao đời nay, Trưởng xóm được bầu chỉ toàn là nam giới và phải là Đảng viên, lần đầu tiên sau khi có dự án PCM vào thì đã có sự thay đổi. Trưởng xóm không phải là nam giới và không nhất thiết phải là Đảng viên nữa. Bởi qua dự án, người dân chúng tôi nhận thức ra một điều rằng, miễn là làm được việc cho dân, cho xóm, không nhất thiết phải là nam giới hay có là Đảng viên hay không. Chúng tôi rất hài lòng với kết quả này.” Chị Nguyễn Thị Vũ, một người dân trong xóm tâm sự.
Kể từ khi đảm nhận công việc Trưởng xóm, chị Thìn đã góp phần giúp cho bộ mặt của làng xóm có nhiều thay đổi. Tiếp tục cùng với Nhóm nòng cốt thực hiện tốt các tiểu dự án, xóm chị đã được trao quỹ thưởng của PCM thực hiện thêm 4 tiểu dự án giúp cho người dân cải thiện nước sạch, thu nhập và cung cấp thông tin về chính sách của Nhà nước cho nhân dân. Chị cũng hô hào phụ nữ trong xóm tích cực hơn, tự tin hơn vào bản thân để tham gia bàn bạc, quyết định những công việc của gia đình và việc xóm. “Tôi nói với chị em cần mạnh dạn tham gia bàn bạc với nam giới về những công việc trong gia đình như ma chay, cưới hỏi, chuyện học hành của con cái, rồi cả việc làng việc xóm nữa. Thực tế ở xóm tôi bây giờ nam giới cũng biết chia sẻ nhiều hơn với phụ nữ trong các công việc gia đình” chị Thìn chia sẻ.
Viện nghiên cứu xã hội, kinh tế và môi trường (ISSE) ở Hà Nội đã 2 lần mời chị tham dự hội thảo. Ở đó, chị đã nói về nhiều vấn đề của người dân tộc thiểu số, trong đó có câu chuyện những người phụ nữ ở xóm chị đã thực hiện QLCĐ, chung sức gánh vác các công việc xã hội. Trong nhiệm kỳ 2011-2013, chị tiếp tục được người dân bầu lại làm Trưởng xóm Ba.
Chị Nguyễn Thị Chanh, cũng là một phụ nữ Mường ở xóm Ba, lần đầu tiên đứng ra gánh vác công việc “xây cầu” cho xóm. Nói đến các công việc nặng nhọc, nhất là việc xây dựng thường là cánh đàn ông chịu trách nhiệm bởi một suy nghĩ đơn giản, đấy là việc làng và đàn ông mới biết xây. Nhưng chị Chanh lại được người dân bầu làm Trưởng nhóm cộng đồng xây dựng cầu dân sinh cho xóm. Câu chuyện cây cầu dài 14m, rộng 2m, dày 23 cm có dầm bê tôt cốt thép được hoàn thành trong 11 ngày chỉ hết 27,700,500 đồng, trong đó dự án PCM hỗ trợ 14,400,500 đồng, đã được chia sẻ ở nhiều nơi, trong xóm, ở xã Mông Hóa, huyện Kỳ Sơn và cả ở Hà Nội. Cây cầu thể hiện sự đồng lòng của người dân, nó ấn tượng bởi người dân làm ra với chi phí rất rẻ, và đặc biệt do một người phụ nữ bình thường cáng đáng xây dựng. “Lúc đầu chị cũng thấy sợ đấy, không biết có làm nổi không. Chị phải họp bàn với nhóm của mình để cho mọi người bàn, có ý kiến phân công cho mỗi người một việc. Anh biết xây dựng thì chịu trách nhiệm kỹ thuật, người mua vật liệu, người thì gánh sỏi, cát, người đi thu tiền, người thì ghi chép sổ sách. Rất mừng là mọi người đều ủng hộ vì chị chỉ tổ chức họp cho mọi người tự bàn thôi. Mình nói phải nên mọi người cũng nghe”. Sau khi thực hiện tiểu dự án “xây cầu” chị đã được mời tham gia vào các khóa tập huấn của dự án và trở thành một thúc đẩy viên tích cực. Chị đã chia sẻ kinh nghiệm thực hiện tiểu dự án ở các hội thảo tại tỉnh Hòa Bình và một số tỉnh khác. Được Ban quản lý quỹ sáng kiến xã Mông Hóa mời vào làm thành viên, chị tích cực giới thiệu QLCĐ đến với 10 thôn xóm trong xã, và giúp cho cộng đồng xây dựng và thực hiện được hơn 60 TDA, góp phần cải thiện cuộc sống của người dân về nhiều mặt. Hiện nay chị Chanh là Thúc đẩy viên tích cực, tham gia trong nhiều hoạt động của xóm: là thành viên của nhóm bảo trì đường giao thông nông thôn, thành viên nòng cốt phụ trách truyền thông và tư vấn cho người dân về Luật đất đai và luôn là người quan trọng có mặt trong các công việc của xóm.
Câu chuyện của chị Thìn và chị Chanh là những người phụ nữ bình thường đã mạnh dạn vượt qua các vai trò định kiến hiện tại để tham gia tích cực các công việc cộng đồng đã làm thay đổi định kiến giới không chỉ ở Xóm Ba. Chúng tôi hy vọng sẽ có thêm nhiều phụ nữ mạnh mẽ như các chị.
RIC
