Ngõ 5 Thành Chung nằm dọc chân tường thành Cửa Bắc, nay thuộc tổ dân phố số 12 phường Cửa Bắc. Nơi đây tập trung hơn 100 hộ dân sinh sống.
Với địa hình thấp, hệ thống thoát nước rất kém, chưa được xây dựng hoàn thiện nên khi mùa mưa tới thì nước dâng, nước ngập tràn cả vào nhà người dân, nồi niêu, giầy dép nổi bồng bềnh, một màu nước xám đục bao quanh khu phố. Môi trường sinh hoạt bị ô nhiễm nặng nề.
Ba năm trước đây, nhân dân trong ngõ đã tự đóng góp kinh phí để cải tạo 300m đường, tuy nhiên tình trạng lụt lội vẫn xảy ra thường xuyên. Ba nguyên nhân chính đó là: hệ thống cống thoát nước của thành phố bị xây dựng dở dang ngay đoạn giữa của ngõ; cống thoát nước từ trường Lê Hồng Sơn cũng chảy ngược về ngõ; một số gia đình tự đặt cống ngầm riêng thấp hơn so với đường cống chung gây ra hiện tượng ứ đọng nước và rác thải. Hàng chục năm nay, các hộ gia đình luôn chịu cảnh nước ngập giữa nhà khi có mưa lớn, chính quyền và người dân sống ở khu vực này rất bức xúc và đang tích cực tìm ra giải pháp cho tình trạng này. Ngoài ra còn có 1 khó khăn nữa là đường cống này đi qua nền và tường của 6 hộ gia đình trong tổ, nên nhiều lần bà con cũng muốn làm nhưng không thống nhất được.
Tháng 3 năm 2009, tổ được lựa chọn tham gia dự án Thúc đẩy mô hình Cộng đồng Quản lý tại Việt Nam do Cơ quan Hợp tác và Phát triển Thụy Sĩ tài trợ. Nhóm cộng đồng thực hiện dự án “Cải tạo đường cống thoát nước ngõ 5 Thành Chung” gồm có 7 thành viên nhanh chóng được thành lập. Có 39 hộ dân hưởng lợi trực tiếp từ dự án trong đó có 17 nhà nằm dọc theo 2 bên đường cống. Học hỏi và áp dụng phuơng pháp lập kế hoạch do cán bộ của TT Hữu nghị Cộng đồng tập huấn và hỗ trợ, kế hoạch dự án của cả nhóm đã được hoàn thiện với sự tham gia ý kiến bàn bạc của cả tập thể. Trong quá trình lập kế hoạch, cộng đồng đã tự liên hệ tham khảo ý kiến của các cán bộ có chuyên môn xây dựng, ngân sách lập lần đầu tiên lên tới 48 triệu VN đồng. Dựa vào nguồn lực sẵn có, khả năng đóng góp mình, nhóm cộng đồng đã so sánh và lập lại kế hoạch mới với ngân sách hơn 16 triệu VN đồng, quỹ Cộng đồng quản lý hỗ trợ 10 triệu VN đồng. Mỗi hộ gia đình tự nguyện đóng góp từ 250.000 đến 300.000 VN đồng, các hộ nghèo và thiệt thòi được xét miễn giảm. Tất cả các yếu tố về vật liệu như: đường kính cống, cọc tre, cát, đá… đều được nhóm tính toán rất cẩn thận để đảm bảo chất lượng và chống lãng phí cho công trình.
Sau hơn 20 ngày thi công vất vả, 17 ống cống chìm sâu dưới nền nhà, hàng khối bùn đen rác thải đã được đào lên và thay thế bằng các đường cống mới. Theo đúng quy ước trong kế hoạch dự án, 39 hộ gia đình đã sửa lại đường ống thoát nước, 7 hộ gia đình tự sửa lại nhà vệ sinh tự hoại; điều đặc biệt ở đây là 6 hộ gia đình tự nguyện đục tường, dỡ tạm một phần nhà có đường cống đi qua để thuận tiện cho việc vận chuyển, lắp đặt hệ thống cống mới. Mặc dù tổng chi phí thực tế của dự án là 21 triệu VN đồng, vượt hơn so với kế hoạch ban đầu đã lập ra nhưng cộng đồng sẵn sàng huy động đóng góp thêm vì tất cả các phát sinh trong quá trình thực hiện dự án đều được các thành viên bàn bạc thống nhất một cách dân chủ và công khai. Điều đặc biệt ở đây là 6 hộ gia đình đã tự nguyện phá tường và nền nhà để công trình có thể thực hiện và hoàn thành.
Những cơn mưa thượng tuần tháng 7 đã không làm người dân nơi đây lo lắng nữa. Bởi vì 70 m đường cống thoát nước ngõ 5 Thành Chung đã được hoàn thiện, đủ sức đương đầu với những trận mưa lớn. Đó là công trình của niềm tin, tinh thần đoàn kết, sự vận dụng tốt mô hình Cộng đồng quản lý có sự tham gia của người dân từ việc lập kế hoạch, thực hiện tới việc giám sát dự án. Trong cuộc họp tổng kết đánh giá dự án, ông Trần Văn Thọ đại diện cho nhóm thực hiện dự án đã rút ra được bài học kinh nghiệm: “Nếu không có sức mạnh lòng dân, sự hỗ trợ ban đầu của nhà tài trợ về kinh phí và cách tổ chức thì dự án này sẽ không thể thực hiện được”. Còn ông Nguyễn Phi Phương – phó chủ tịch UBND phường Cửa Bắc thì khẳng định: “Hiệu quả của công trình tiêu thoát nước Thành Chung không chỉ có nhân dân tổ dân phố số 12 hưởng lợi mà nó còn phục vụ lợi ích chung cho rất nhiều tổ dân khác trên địa bàn phường. Thành công này là công sức của cán bộ nhân dân ngõ Thành Chung. Họ xứng đáng được tuyên dương và đề nghị khen thưởng. Cách làm hiệu quả và sáng tạo của mô hình Cộng đồng quản lý cần được nhân rộng ở các tổ dân phố phường Cửa Bắc nói riêng và của toàn thành phố nói chung”.
Phạm Ngọc Khảnh
Đ/c: 28/5 Thành Chung, phường Cửa Bắc, TP Nam Định